Φιλιατιώτικο πανηγύρι αρχές ’70!
ο Παππου Λάκης Μητροχρόνης, η Τάντω, ο μικρός Νίνας η θεία του Λέτσιο και ο αντρας της Ντόνε Κατσώνης κι ο Τάκης Γκόγκος ή Πούντος για τους παλιούς…
Archive for Νοέμβριος, 2025
Αγαπημένη ζωή!
Ζωή και συντροφούλα μου,
χαρά και δύναμη μου,
πάθος αλλά και ζόρι μου,
κόντρα και κολλητή μου!
Πόσα δεν ζήσαμε μαζί
και δύσκολα κι ωραία !
Κάποτε θα χωρίσουμε.
Κατάληξη μοιραία!
Μου έδωσες, σου έδωσα,
μου πήρες και σου πήρα.
Οι δυο μας πορευτήκαμε
σε κάθε καταιγίδα!
Κι ακόμη ζωή μου, εγώ σε ζω
κι ακόμη σε παλεύω
και τον Θεό μου ευχαριστώ
κι από χαρά…χορεύω!
Σαν κάποτε χωρίσουμε,
θα μαι ευχαριστημένη,
γιατί σε χόρτασα ζωή,
γλυκειά αγαπημένη!
Αλλά ζωή πανάκριβη,
παράκληση σου κάνω,
κράτα καλή μου τη σειρά,
στον κόσμο τον επάνω!!!
28 – 11 – 2025
Ελένη Κύρκου- Σαφάκα
Ποιητικά δοκίμια του Γιάννη Βέλλη!
«Τις μικρές παρενθέσεις κυνηγούσαμε, απελπισμένα πια/ λες και ξέραμε πόσες φυλακές μοίραζε, η καθημερινότητα/ μαζί με τις συνήθειες μας, στις ζωές μας.» Γιάννης Βέλλης
«Υπάρχουν στιγμές που δεν θέλεις να πεις τίποτα, τόσο δύσκολο, ακόμα και να σιωπείς δεν σ’ αφήνουν/ πνίγεσαι σε σκέψεις στριμωγμένες για να βγουν, ζητώντας να ξεφύγεις μακριά απ’ ότι σκοτώνει κι εκείνες σε τραβούν μαζί τους, όλο βαθύτερα, κρατώντας σημειώσεις με κάθε λεπτομέρεια/ όχι δεν έχει σύννεφα σήμερα ο ουρανός, καταγάλανος είναι, αλλά κάτι να πιαστείς, να ταξιδέψεις μαζί του, δεν έχει, πέρα απ’ ότι γυρίζει μέσα σου/ ούτε αέρα βιαστικό, ούτε μουσικές ταξιδεμένες, δεν κινείται ελάχιστο ενδιαφέρον στην τόση ασημαντότητα, να το κρατήσεις σε μια ματιά, σε μια αύρα ευτυχίας, λες και ξεχάστηκε η μέρα χωρίς πρόγραμμα.» Γιάννης Βέλλης
«Έβλεπες τις παλιές γειτονιές να χάνονται, αναδιπλώνονταν οι σκέψεις σε ορόφους/ χαμένη η πόλη σε τετραγωνικά δυστυχίας, καινούργια χτίζονται, ασφυκτιά ο κόσμος, περιφέρεται/ πάντα ανέβαλλες την όποια αλλαγή, τι κρίμα έφυγε εκείνη πια, δεν σε περίμενε/ τώρα ξενυχτάει με αγάπη άλλη, ερωτεύεται, κλαίει, μοιράζεται μια αγωνία με μια συγχώρεση, αποκαλύπτεται/ τόξερες ότι και μικρόψυχα θα φέρονταν τα λόγια, βουρκώνεις σε ένα χάδι, είχες χάσει κάθε θεό στην αναζήτηση, από αυτούς που γεννούσες κάθε πρωί, ανοίγοντας την πόρτα σου/ σαν έρωτες ξεφτίσαν τα χρόνια, θάμπωσε ο ορίζοντας απ’ τις ανάγκες μας και ζητάει βοήθεια.» Γιάννης Βέλλης
Φιλιάτες, Ιστορικά & Λαογραφικά στοιχεία 76
3.8. Σχολεία & ιδρύματα προπολεμικά
Διδασκαλείο Φιλιατών
Το διδασκαλείο ιδρύθηκε το1924 και λειτούργησε από το 1926 έως το 1936 ή 38 με διευθύντρια τη Σουζάνα Ζαμπίρη. Ήταν ένα ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα, έδινε πτυχία διδασκαλισσών στις απόφοιτες οι οποίες διορίζονταν κυρίως ως νηπιαγωγοί. Σε αυτό φοίτησαν πολλά κορίτσια από τους Φιλιάτες και άλλα μέρη της Ελλάδας και στελέχωναν τα σχολεία της περιοχής και όλης της Ηπείρου.
Αρχεία αυτού του Ιδρύματος δεν έχουμε στη διάθεση μας, έτσι αρκεστήκαμε σε όσα συλλέξαμε από την εφημερίδα ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ και τη μνήμη των παλιών.
Όταν συγκεντρώναμε υλικό για το βιβλίο ¨Κάτι για το Φιλιάτι¨ ήρθαμε σε επαφή με την Σπυριδούλα Κοντογιάννη- Βενέτη, της οποία η μητέρα, αείμνηστη Αλίκη, ήταν απόφοιτη του διδασκαλείου. Η κυρία Σπυριδούλα μας έδωσε αυτές τις πολύτιμες για την τοπική ιστορία φωτογραφίες. Επίσης, ήρθαμε σε επαφή- στην Κέρκυρα- με την αείμνηστη Ευφροσύνη Γούση- απόφοιτη του διδασκαλείου. Τότε είχε ξεπεράσει τον αιώνα ζωής αλλά με τη μεσολάβηση της κόρης της Ειρήνης- η οποία διατηρούσε Φαρμακείο στο Σαρόκο- αποκομίσαμε φωτογραφίες- όπως και την παρακάτω.
Εκδήλωση στο Διδασκαλείο Φιλιατών
Η φωτογραφία των πρώτων χρόνων του ‘30, διακρίνονται οι αρχές των Φιλιατών, πολίτες, σπουδάστριες του διδασκαλείου, μαζί καθηγητές και συγγενείς τους.
Μεταξύ των απόφοιτων ήταν: Νίκη Πασχόπουλου- Αγαρτζίδη, Μαγδαληνή Μαρκατσέλη, Ευφροσύνη Γούση- Κομιανού- από τη Φανερωμένη, Τερψιχόρη Τσόγκα από τη Σαγιάδα- σύζυγος Βασιλείου Μικρούλη, Σεμίρα Ιασιμόπουλου- σύζυγος Μάρκου Ζούλα, Δημητρούλα Ντέντε από του Τσαμαντά- σύζυγος του δάσκαλου Βασιλείου Μάκκα, Ευγενία Τσιροπούλη- κόρη του Λάμπρου, Κούλα Στεργίου- από το Πλαίσιο, Ελένη Κούλη- από το Πλαίσιο, Θεοφανώ, Τσανακλίδου Μαρίκα- από Σέρρες, Κοντυλένια Βασιάδη- από το Φιλιάτι, Γιαννούτσου- από το Πλαίσιο, Κλεονίκη Γώγου- μητέρα του τσαμαντιώτη δάσκαλου Γεράσιμου Γώγου, Ευγενία Κύρκου- σύζυγος του τσαμαντιώτη δάσκαλου Λεωνίδα Στολάκη, Ελένη Σούλη- από του Τσαμαντά σύζυγος Κων/νου Κυράτση, Περσεφόνη Γάτου- από το Γηρομέρι, Άννα Μάντου, Άννα Χρόνη, Βασιλική Μέλη, Αθηνά Κώτη, Διονυσία Μπαλέρβα, Μακρίνα Τσιρκινίδου, Μαρία Ν. Φωτεινού- η οποία αρίστευσε, Νίνα Θεοδώρου- απ το Πλαίσιο που πέθανε σε ηλικία 20 ετών. Επίσης και η αείμνηστη Αλίκη Βενέτη- Οικονόμου, Κερκυραία την καταγωγή, σύζυγος μετέπειτα του ξενοδόχου Ντίνου Βενέτη. Σαφώς υπάρχουν και άλλες απόφοιτες άλλα δεν γνωρίζουμε ονόματα. Τα προσθέσουμε ότι το Διδασκαλείο βοήθησε να ανέβει το πολιτιστικό επίπεδο των Φιλιατών αφού τακτικά ανέβαζε θεατρικές και μουσικές παραστάσεις και συμμετείχε στις γυμναστικές επιδείξεις.
Τα εθνικά οικοτροφεία Φιλιατών
Από δημοσίευμα του Γεώργιου Βουγίδη στην εφημερίδα του ¨ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ¨, μαθαίνομε ότι, τα οικοτροφεία Φιλιατών ιδρύθηκαν το 1924, με την βοήθεια του γραμματέα του υπουργείου Θεόδωρου Θεοδωρίδη και του υπουργού Θεόδωρου Βελλιανίτη.
Με το ΦΕΚ. Τ.Α΄104/1925 ιδρύονται στους Φιλιάτες εθνικά οικοτροφεία αρρένων και θηλέων, με σκοπό να περιθάλψουν τα ορφανά των πολέμων και προσφύγων.
Οικοτροφείο θηλέων
Το θηλέων στεγάσθηκε σε μεγάλο ενοικιαζόμενο κτίριο (ιδιοκτησία Αμπεντίν Ντογιάκα, το διαχειρίζονταν η Μινέκω- στην πλατεία Νεομάρτυρα Γεώργιου, όπου το σπίτι του Θύμιο Μπούτζη). Δευθύντρια του ήταν η Ανδ. Παπασπύρου και διαχειριστής ο Σταύρος Στράτης- από το Φοινίκι. 92ΑΤο 1936 ανέλαβε δευθύντρια η κ. Τσεκούρα. Στο οικοτροφείο λειτουργούσαν τμήματα ραπτικής, υφαντουργίας και ταπητουργίας και αναλαμβάνονταν η κατασκευή ενδυμάτων, γυναικείων, παιδικών, προικών, βελεντζών, κουβερτών, κιλιμιών, δισακίων, διαδρόμων, καλτσερών, μαξιλαριών, καπών και ταπήτων. Σε έκθεση του Ζαππείου στην Αθήνα από την «ομάδα τέχνης» εκτέθηκαν και έργα του οικοτροφείου με είδη ταπητουργίας, υφαντουργίας και ραπτικής. Ορισμένες οικότροφες σπουδάζουν στο διδασκαλείο νηπιαγωγών.
* Σημαντική η πολιτιστική δράση του οικοτροφείο θηλέων και του διδασκαλείου Φιλιατών και πολλές οι πολιτιστικές εκδηλώσεις τους, θεατρικές παραστάσεις, χορωδίες κλπ.
*Την Πέμπτη 11/8/1933 έγινε η θεμελίωση του οικοτροφείου, παρουσία τουδιοικητή Ηπείρου Σταυρόπουλου. Τον υποδέχτηκαν στην είσοδο της πόλης ο έπαρχος Θυάμιδος Παπαδάτος, ο πρόεδρος της κοινότητος Δον. Σπανόπουλος, ο φρούραρχος Φιλιατών λοχαγός Οικονομίδης, οι προϊστάμενοι των υπηρεσιών και υπάλληλοι, οι τρόφιμοι του οικοτροφείου Αρρένων και θηλέων και πολλοί πολίτες. Τον γενικό συνόδευαν οι μηχανικοί Σκουρλέτης, Αργυρός, ο υπάλληλος Μηλιώτης και ο δημοσιογράφος κ. Χρήστος Χρηστοβασίλης.
Στο επαρχείο δέχθηκε διάφορες επιτροπές που του εξέθεσαν ζητήματα.
Την επόμενη μέρα Παρασκευή έγινε η τελετή και ο Σταυρόπουλος έθεσε τον θεμέλιο λίθο του μεγάρου του ορφανοτροφείου θηλέων το οποίον κτίζεται σε μια θαυμάσια τοποθεσία, πάνω από το γυμναστήριο, με δαπάνη 3.5 εκατομμυρίων.
*Την Κυριακή 22 Δεκεμβρίου 1935 έγινε η μετεγκατάσταση του οικοτροφείου θηλέων στο νέο μέγαρο. Προηγήθηκε αγιασμός, ομιλίες κλπ και μετά προσφέρθηκαν εκλεκτά αναψυκτικά, από τον διευθύνοντα Σταύρο Χρ. Στράτη.
Το διώροφο επιβλητικό μέγαρο του οικοτροφείου είναι το πρώτο κρατικό οικοδόμημα που στολίζει το Φιλιάτι. Οφείλουμε ευγνωμοσύνη στον μεγάλο Θεόδωρο Θεοδωρίδη και γι αυτό το έργο- γράφει ο Γεώργιος Βουγίδης
* Το Ιούλιο του 1938 κλείνει το θηλέων και άρχισε από το πρωί η μεταφορά των κοριτσιών για άλλες μονάδες, με τα αυτοκίνητα της γραμμής. Στο διάβα των ορφανών από την αγορά η κοινωνία μας έκλαιγε με αισθήματα στοργής. Το ίδιο και πολλά από αυτά που έφευγαν προς το άγνωστο από μια κοινωνία που τα είχε αγκαλιάσει. Η κατάργηση του ορφανοτροφείου θηλέων έγινε λόγω επιβαλλομένης συρρίκνωσης των δαπανών- είπε ο υπουργός Κορυζής.
Οικοτροφείο αρρένων
Το ίδρυμα ξεκίνησε να λειτουργεί το 1925 στεγασμένο σε νοικιασμένα κτίρια- στην πλατεία ηγουμένου Παρθενίου- το δεξιό όπως καταβαίνει δρόμος προς του Ν.Τσώνη. Το 1938 μεταστεγάσθηκε στο κτίριο θηλέων- το οποίο είχε καταργηθεί.
Διευθυντής του εθνικού οικοτροφείου αρρένων διετέλεσε έως το 1939 ο Δημήτριος Φραγκίσκος- με σημαντικό έργο (αδελφός του δήμαρχου Μιλτιάδη)-.
Το 1930 δημιούργησε μουσικό τμήμα με τον Κερκυραίο μουσικό Δημήτριο Αρώνη- στον οποίο οφείλετε η λατρεία των φιλιαταίων για τη φιλαρμονική.
Αρχές του 1934 προσέλαβε ξυλουργό για βιοποριστικό μάθημα των οικότροφων, τον κ. Θωμαΐδη, το 1946-1952 είχε δάσκαλο ξυλουργικής τον Γεώργιο Γκιζά.
Το 1939 ανέλαβε διευθυντής ο Δημήτριος Πέρτσαλης. Το ίδρυμα λειτούργησε κανονικά μέχρι την 28η Οκτωβρίου 1940 αλλά με την κατάληψη των Φιλιατών από τους ιταλούς επιτάχθηκε και επί είκοσι πέντε ημέρες (όση και η κατοχή της πόλης των Φιλιατών), ήταν το διοικητήριο τους (Commandatura). Τα παιδιά του οικοτροφείου εκείνες τις μέρες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα, με τα μεγαλύτερα παιδιά και τη βοήθεια υπαλλήλου πήγαν με τα πόδια στα Γιάννενα. Η δεύτερη ομάδα, με τα μικρά και με την επίβλεψη του διευθυντή και υπαλλήλων κατέφυγαν στη μονή Γηρομερίου, όπου βρήκαν άσυλο και φιλοξενήθηκαν.
Μετά την υποχώρηση των Ιταλών την 22/11/1940, το κτίριο το πήρε η χωροφυλακή για φρουραρχείο. Όταν τον Απρίλη του 1941 μας κατέλαβαν οι Γερμανοί, ήρθαν πάλι οι ιταλοί και επιτάχθηκε από την ιταλική διοίκηση.
Μετά την απελευθέρωση, το 1945, επισκευάσθηκε και ξαναλειτούργησε ως οικοτροφείο. Από το 1949 φιλοξενούσε παιδιά από όλη την Ελλάδα- προσφέροντας πολλά σε αυτά και στο Φιλιάτι. Σημαντικά τα οικονομικά οφέλη από την απασχόληση προσωπικού, σημαντική η προσφορά στην τοπική αγορά των Φιλιατών Σημαντικότατη και η συμβολή των παιδιών με τη συμμετοχή τους σε όλες τις κοινωνικές δράσεις της πόλης- φιλαρμονική, χορευτικό, παρελάσεις, αθλητισμός.
ΝΕΑ των ΦΙΛΙΑΤΩΝ 
Written
on 30/11/2025