ΝΕΑ των ΦΙΛΙΑΤΩΝ

Η ΑΞΙΟΛΟΓΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΡΧΗΜΑΔΡΙΤΗ
ΦΙΛΗΜΟΝΑ ΚΙΤΣΙΟΥ
Ο Φιλήμονας ήταν γιος του συγχωριανού μας Κίτσιο Γιάννη. Γεννήθηκε γύρω στο 1830. Το κοσμικό του όνομα ήταν Φώτος. Ο πατέρας του Φιλήμονα ήταν φτωχός αλλά ευσεβής και πολύ έντιμος. Η φτώχια δεν τον εμπόδισε τον μικρό Φώτο εις το να πάρει μια άριστη ανατροφή. Τόσο οι γονείς του Φιλήμονα όσο και οι άλλοι που είχαν γνωρίσει το 7χρονο αγοράκι, έμεναν κατάπληκτοι με την εξυπνάδα του θεόπνευστου παιδιού, διηγούνταν ο αείμνηστος και αοίδιμος Χρήστος Θανάσης. Η λογική του μικρού Φώτη ξεπερνούσε τα όρια της φαντασίας μας, αλλά κι ενός ηλικιωμένου – συνέχιζε να μιλά με θαυμασμό και εκτίμηση ο λόγιος του Αγιαντριά, Χρ. Θανάσης.
Τα πρώτα μαθήματα πήρε στην Δρόβιανη και μετά στο Αργυρόκαστρο της Β. Ηπείρου. Γνωρίζεται εδώ με τον Μητροπολίτη Δρυνοπόλεως κ. Παντελεήμονα, ο οποίος τον χειροτόνησε Αναγνώστη.
Στις 23 Ιούνη 1859 χειροτονείται Ιεροδιάκονος και διορίζεται στην Ιερά Μονή Δρυάνου.
Σ΄ αυτήν την περίοδο αλλάζει το κοσμικό του όνομα Φώτος και παίρνει το ιερατικό όνομα Φιλήμονας Κίτσιος φέρνοντας τον θρησκευτικό τίτλο του Αρχιμανδρίτη.
Σύμφωνα με πρόσφατες μαρτυρίες από τη ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ, όπως άλλωστε αναφέραμε και πιο πάνω, το όνομά του βρίσκεται γραμμένο στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο του χωριού ΚΟΥΡΕΜΑΔΕΣ, πράγμα που αποδεικνύει πως η ιερατική του δραστηριότητα, δεν περιορίστηκε μόνον στη μονή του Ι. ΘΕΟΛΟΓΟΥ, της ομώνυμης περιοχής .
Για, τι γράφει για το χαρακτήρα και το έργο του συγχωριανού μας Αρχιμανδρίτη ΦΙΛΗΜΟΝΑ, ο συγγραφέας ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΥΤΣΙΟΣ: « Ψηλός, γελαστός, καλοσυνάτος ο αρχιμανδρίτης σου θύμιζε τον Αβραάμ, όπως τον βλέπουμε στα σχολικά βιβλία .Καταγόταν από το χωριό Άγιος Ανδρέας, επαρχίας Δελβίνου. Η εθνική του δράση ήταν πλούσια. Ήταν ο εμπνευστής και ο ηγέτης του αγροτικού ξεσηκώματος των Πανωχωριών της Μουργκάνας που κράτησε μέχρι το 1866 .Δικαστικώς δε εκκρεμούσε μέχρι το 1930 ….Επίσης το 1854 σμίχτηκε και με άλλους επαναστατημένους που είχαν αρχηγούς τους Ζέρβα, ιατρό Τσιάμη και Νικ. Μπότσαρη που απελευθέρωσαν το Μαργαρίτι, την Παραμυθιά και τους Φιλιάτες, όπως θα δούμε και πιο κάτω…¨» .
(-ΓΑΝΝΗΣ ΜΟΥΤΣΙΟΣ :- Τα Πανωχώρια της Μουργκάνας – Γιάννινα 1958 -Σελ. 24-25 )
Ο Φιλήμονας ήταν μια προσωπικότητα με ευρεία μόρφωση και διορατικότητα. Με δική του πρωτοβουλία ανοίγει η πρώτη σχολή Ρίζης που βρίσκονταν πολύ κοντά στην Ιερά Μονή του Ιωάννη του Θεολόγου που εκπαιδεύονταν τα παιδιά της περιοχής με το ίδιο όνομα, χωρίς καμία φυλετική διάκριση.
Ο Φιλήμονας έζησε σε μια περίοδο κατά την οποία η πατρίδα μας βρίσκονταν κάτω από τον τουρκικό ζυγό και ο κίνδυνος του εξισλαμισμού έπαιρνε καθημερινά μεγάλες διαστάσεις. Γι αυτό το λόγο ακριβώς το νεογέννητο σχολείο είχε μετατραπεί πραγματικά σ΄ ένα εθνικό φυτώριο πατριωτών για την εθνική παλιγγενεσία και λυτρωμό.
Έργο κοινωφελές του Φιλήμονα είναι επίσης και το πέτρινο γεφύρι του Θεολόγου, στη θέση του οποίου πριν υπήρχε ένα ξύλινο γεφυράκι που μετά από μια καταρρακτώδη βροχή δεν έμεινε σημάδι.
Αρκετά χρόνια ο νέος Αρχιμανδρίτης εργάστηκε στη Μητρόπολη του Δελβίνου. Την πρώτη φορά από το έτος 1866 μέχρι το έτος 1878 και τη δεύτερη φορά από τις 9 Μάη 1881 μέχρι το 1885.
Ο αναγνώστης μου πρέπει να γνωρίζει πως ο Φιλήμονας εκτός από θρησκευτικός ήταν και επαναστατικός ηγέτης.
Το 1864 ο Φιλήμονας συνδέει τ΄ όνομά του με το ρόλο του επαναστατικού ηγέτη του Αγροτικού Κινήματος κατά της τουρκικής πολιτικής στο ζήτημα της αγροτιάς. Γι αυτό το λόγο οργανώνει το κίνημα της αγροτιάς, στο οποίο εντάχτηκαν περί τους 1000 αγρότες και έχοντας ο καθένας τους από ένα υνί στο χέρι, έφτασαν στα Γιάννενα πετάζοντας ως διαμαρτυρία όλα τα Υνιά στον περίβολο του Τούρκικού Διοικητηρίου προφέροντας μεγαλόφωνα την τούρκικη λέξη «ι σ τ α φ ά», που θα πει «απεργία» .
Σ΄ αυτό το κίνημα πρωτοστάτησαν επίσης και μερικοί πρόκριτοι άλλων χωριών, όπως ο Αναγνώστης Τρίχας από την Τσερκοβίτσα, ο Ζήσης Σταύρος από τη Γριάζδανη, ο Οικονόμου από τη Δίβρη κ.α. Το κίνημα αυτό προκάλεσε έντονα την οργή του τούρκου Βαλή ( Διοικητή).
Από τη λαϊκή μούσα της εποχής αναφέρω στη συνέχεια μόνον δύο στροφές που μπόρεσα να αποκομίσω από την αφήγηση του αείμνηστου Νάκο Κώστα ή Ρίζο.

Φιλήμονας τραβάει μπροστά
Με χίλια παλικάρια .
Με χίλια παλικάρια
Με τα υνιά στα χέρια τους .
Σαν να κρατούν χατζάρια .
Μα ο Βαλής φοβούμενος
Τα βλέπει εκατομμύρια .
Και οργισμένος κλείνει ευθύς
Πόρτες και παραθύρια.
Για το ίδιο πρόβλημα φωνάζετε να λογοδοτήσει στην Κωνσταντινούπολη όπου άφησε άναυδους τους εκπροσώπους της Υψηλής Πύλης, τόσο με το θάρρος του όσο και με την εξυπνάδα του.
Το όνομα του Φιλήμονα συνδέεται άμεσα και με την Επανάσταση του Λυκουρσίου το έτος 1878 κατά των Τούρκων, στην οποία επανάσταση υπηρέτησε ως ΠΟΛΙΤΙΚΌς ΑΡΧΗΓΟΣ της επανάστασης.
Ο δυναμισμός του, η εξυπνάδα του, η φήμη του, η τόλμη του είχαν πάρει τέτοιες διαστάσεις που τόσο οι Επαναστάτες που ήρθαν από την Κέρκυρα όσον και οι άλλοι από τις γύρω περιοχές, όπως Δέλβινο, Αργυρόκαστρο, Αγ. Σαράντα κ.α., ομόφωνα τον δέχτηκαν σαν ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΗΓΕΤΗ της Επανάστασης.
Δυστυχώς όμως, μπροστά στις αναρίθμητες δυνάμεις του εχτρού, η Επανάσταση απέτυχε.
Τα αίτια της ήττας πρέπει να τα αναζητήσουμε όχι μονάχα στην αριθμητική υπεροχή του αντιπάλου, αλλά και στο γεγονός της μη καλής οργανωτικής δομής.
Μετά από αυτά τα επεισόδια, της επανάστασης του ΛΥΚΟΥΡΣΙ. η τουρκική αστυνομία, καλεί τον Πολιτικό Αρχηγό της επανάστασης, ΦΙΛΗΜΟΝΑ στο Δέλβινο, για να λογοδοτήσει για τις πράξεις των επαναστατών.
Θαρραλέα τους απαντάει: -Ήμουν, είμαι και θα είμαι επαναστάτης….. Η εξόργιση του Τούρκου διοικητή από αυτήν την απρόσμενη απάντηση ήταν καταφανές. Αμέσως τον συνόδεψαν μέχρι τα Γιάννενα, όπου θα ανακρίνονταν για όσα δήλωσε στο ΔΕΛΒΙΝΟ.
Εκεί διέπρεψε ξεκάθαρα η εξυπνάδα και η πονηριά του.
-Δεν είπα έτσι κύριοι, άδικα με συκοφαντείτε. Σας είπα πως είμαι και θα παραμείνω επιστάτης της Μονής μου και όχι επαναστάτης.
Δε φταίω εγώ εάν ο μεταφραστής σας δε γνωρίζει καλά την ελληνική…. !
Έτσι αφέθηκε ελεύθερος και η υπόθεση έκλεισε, για να συνεχίσει στη συνέχεια το επαναστατικό του έργο
«Ολόκληρη η ζωή του ήταν ανήσυχη και περιπετειώδης. Παντού έδωσε το παρόν και δεν απουσίασε από πουθενά. Ούτε από τον εκκλησιαστικό, ούτε από τον εκπαιδευτικό, αλλά ούτε και από τον πολιτικό και κοινωνικό τομέα ….»- γράφει ο Βασίλης Μπαράς από τη Λεσινίτσα στο βιβλίο του « ΤΟ ΔΕΛΒΙΝΟ ΤΗΣ Β. ΗΠΕΙΡΟΥ….» -σελ. 116 .-
Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής εκείνης, ο Φιλήμονας Κίτσιος πέθανε από λαρυγγίτιδα την 1η Μαρτίου 1890.
Και όμως είναι ψέμα. Τον δηλητηρίασαν οι αγάδες του Δελβίνου στη δεξίωση που του παραχώρησαν στις 28 ή 29 Φλεβάρη 1890, όταν πήγε με σκοπό να ξαναγοράσει από τους αγάδες την περιουσία του χωριού του, ΑΓΙΑΝΤΡΙΑ.